تأثیر روش های مختلف خشک کردن بر محتوا و ترکیب اسانس مریم گلی (salvia officinalis)

مریم گلی (salvia officinalis)، از گونه های معروف متعلق به تیره نعناع، یک گیاه دارویی و معطر چند ساله بومی نواحی مدیترانه ای است. اسانس آن خواص ضدباکتریایی داشته و در پزشکی و صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. خشک کردن یکی از فرآیند های پس از برداشت مهم گیاهان دارویی است که نقش مهمی در کمیت و کیفیت مواد موثره آن ها دارد. تحقیق حاضر برای ارزیابی اثرات روش های مختلف خشک کردن بر محتوی و ترکیب اسانس گیاه مریم گلی انجام گرفت. برگ های مریم گلی سه ماه بعد از نشاءکاری برداشت شده و با پنج روش مختلف (خشک کردن در سایه و آفتاب، خشک کردن در آون با دماهای 40 و 70 درجه سانتی گراد، خشک کن انجمادی و خشک-کردن در مایکروویو با توان های 270، 450، 720 و 900 وات) در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار خشک گردیدند. فرآیند خشک کردن تا زمانی که محتوی رطوبت نمونه ها به 12 درصد بر پایه وزن خشک رسید ادامه یافت. اسانس برگ-های خشک شده به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج گردید. جهت شناسایی اجزاء تشکیل-دهنده ی اسانس، نمونه های اسانس با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج نشان داد که روش های خشک کردن تأثیر معنی داری بر زمان خشک کردن و محتوی اسانس دارند. حداقل (7 دقیقه) و حداکثر (144 ساعت) زمان خشک کردن به ترتیب در روش مایکروویو 900 وات و روش سایه به دست آمد. بیشترین (08/1 درصد) و کمترین (12/0 درصد) محتوی اسانس نیز به ترتیب در روش سایه و روش مایکروویو 900 وات مشاهده گردید. با افزایش دمای آون زمان خشک کردن و محتوی اسانس کاهش یافت. از نظر درصد اسانس اختلاف معنی داری بین روش های خشک کردن در سایه، آفتاب و آون 40 درجه سانتی گراد وجود نداشت. اگرچه با افزایش توان دستگاه مایکروویو محتوی اسانس کاهش یافت اما اختلاف بین توان های 900، 720 و 450 وات معنی دار نبود. نتایج آنالیز اسانس نشان داد که آلفا-توجون، پینوکارون، 8،1-سینئول، بتا-توجون، آلفا-پینن، کامفن، ای-کاریوفیلن و آلفا-هومولن اجزاء غالب اسانس بودند. بیشترین مقدار آلفا-توجون (5/37 درصد) در روش خشک کن انجمادی ملاحظه گردید که اختلاف ناچیزی با روش خشک کردن در سایه (56/34 درصد)، خشک کردن در آون 40 درجه سانتی گراد (70/34 درصد) و خشک کردن در مایکروویو 270 وات (03/34 درصد) داشت. بیشترین (01/20 درصد) و کمترین (57/16 درصد) مقدار پینوکارون به ترتیب در روش خشک کردن در مایکروویو با توان های 720 و 450 وات بدست آمد. اختلاف بین سایر روش های خشک کردن از نظر محتوی پینوکارون قابل ملاحظه نبود. در مجموع، یافته های این تحقیق نشان داد که روش خشک کردن در سایه علیرغم طولانی بودن زمان خشک کردن بهترین تیمار بود. اما در مواردی که هدف، خشک کردن سریع و بدست آوردن اسانسی با درصد بالای آلفا-توجون باشد روش خشک کردن در مایکروویو با توان پایین نیز قابل توصیه است.